sábado, octubre 27, 2018
domingo, octubre 07, 2018
sábado, octubre 06, 2018
viernes, septiembre 28, 2018
LOS POLLITOS (CHHIWCHHILLANAKA) Rondas
LOS POLLITOS
Los pollitos dicen
pio, pio pio
Cuando tienen hambre
Cuando tiene frio
La gallina busca el maíz y el trigo
Les da la comida y les presta abrigo
Bajo sus dos alas acurrucaditos
Duermen los pollitos hasta el otro día
CHHIWCCHILLANAKA
Jose Luis Lima Mamani
Chhiwchhinakax sapxiwa
chhiw chhiw chhiw
Manq’at awtjataxa
Umat pharjataxa
Wallpaxa
thaqhiwa trigompi tunqumpi
Manq’apxa
churiwa, phuyupxa mayt’iwa
Chiqha manqhipanxa jipiratapxiwa
Chhiwchhillanakaxa
qhipürkam ikipxi
ARROZ CON LECHE (Arusamp millk'impi) rondas
ARROZ CON LECHE
Arroz
con leche me quiero casar
Con
una señorita de san Nicolás
Que
sepa coser, que sepa bordar
Que
sepa abrir las puertas para ir a jugar
Yo
soy el viudito del barrio del rey
Y
quiero casarme y no se con quien
Con
esta si con esta no
Con esta señorita me caso yo
ARUSAMP MILLK’IMPI
jose luis lima mamani
Arusamp
millk’impi jaqichasiñ munta
San
Nicolasankiri tawaqumpi
Ch’ukuña
yatpan, p’itaña yatpana
Punk jist’arañ
yatpan anatañataki
Jisk’a
ijmatwa, aka markana
Jaqichasiñ
munta, khitimpispasa
Jupampix
jisa, jupampix janiwa
Aka
tawaqumpiwa jaqichasi
martes, julio 24, 2018
ISINAKA (Vestimentas)
ISINAKA 'VESTIMENTAS'
Jose Luis Lima Mamani (2018)
CHACHA ISINAKA ‘vestimenta del varón’
|
Tanka/ch’utuqu
‘sombrero’
Lluch’u ‘gorro’
Q’aspa ‘gorra’
Chala ‘chalina’
Punchu ‘poncho’
Camisa
‘allmilla’
Kaputi ‘chamarra’
pantaluna/phuntillu
‘Pantalón‘
Wiskhu ‘abarca’
Wara baston de mando’
Ch’uspa ‘taleguilla’
Manteo ‘mantel tejido’
Etc.
|
Warmi isinaka
‘Vestimenta de mujer’
|
Ch’utuqu
‘sombrero’
Inkuña
‘servilleta grande’
Wak’a ‘faja’
Istalla/tari ‘servilleta tejida’
T’isnu ‘agujeta tejida’
Manqhancha
‘enagua’
Pullira/patxancha
‘pollera’
Urkhu
‘pollera de bayeta’
Wiskhu ‘abarca’
Phullu ‘manta tejida’
Awayu ‘aguayo’
Chumpa ‘chompa’
Etc.
|
JAQI JANCHI (CUERPO HUMANO) en aymara
JANCHI
CHIQANAKA ‘Partes del cuerpo’
Jose Luis Lima Mamani (2018)
Ajanu ‘cara’
Ampara ‘mano’
Ati ‘espalda’
Ampar qutu ‘palma’
Ankha ‘maxilar’
Anku ‘nervio’
Chara ‘pierna’
Chara q’awa ‘Ingle’
Chhiqhanqara ‘axila’
Ch’akha ‘hueso’
Ch’illa ‘cintura’
Chhiphu ‘ceja’
Ispillu ‘labio’
Illpa/lliphu ‘sien’
Jaraphi ‘costilla’
Janchi lip’ichi ‘piel’
Jinchu ‘oreja’
Jinchu k’apha‘pabellón’
Jikhani ‘columna’
Kallachi ‘hombro’
Kawchu ‘esternón’
Kayu ‘pie’
Kayu wich’u ‘tibia’
Kayu muqu ‘Tobillo’
Kayu anku ‘tendón’
Kayu phuju ‘planta de los pies’
Kayu wintu ‘talón’
Kayu mamani ‘empeine’
Kururu ‘ombligo’
Kunka ‘cuello’
Kututu ‘bíceps’
K’ak’i ‘mentón’
K’achi ‘diente canino’
Laka ‘boca’
Laka ch’akha ‘diente’
Laxra ‘lengua’
Luk’ana ‘dedo’
Luk’an muqu ‘nudillo’
Luqatata ‘brazo’
Lliphu ‘vello’
Malthi ‘rótula’
Mujlli ‘codo’
Murk’a ‘ano’
Nayra ‘ojo’
Nayra kurmi ‘iris ‘
Nasa ‘nariz’
Nawna ‘mejilla’
Nayra luru ‘pupila’
Nayra lip’ichi ‘párpado’
Ñik’uta ‘cabello’
Ñuñu ‘pecho’
Papala ‘vulva’
Palapala ‘omoplato’
Para ‘frente’
Patilla ‘patilla’
Pikiru ‘fémur’
Puraka ‘abdomen’
Phichhu ‘pestaña’
P’iqi ‘cabeza’
Qallu laxra ‘glotis’
Qallu jaraphi ‘costilla falsa’
Qunquri ‘rodilla ‘
Q’uruta ‘testículo’
Sillu ‘uña’
Ipi luk’ana
‘dedo anular’
Tarqu ‘clavícula’
Tunu janchi ‘tronco’
Thiya janchi ‘extremidades’
T’usu ‘pantorrilla’
T’ullu ‘tiroides’
Wiku ‘índice’
IRNAQAWINAKA (PROFESIONES Y OFICIOS)
IRNAQAWINAKA ‘PROFESIONES’
Jose Luis Lima Mamani (2018)
Alakipiri ‘comerciante’
Aliri ‘comprador’
Aljiri ‘vendedor,
comerciante’
Anatiri ‘jugador’
Arxatiri ‘ abogado’
Awtu q’iwiri ‘conductor’
Awtu
q’iwiri ‘conductor’
Ch’ukuri
‘costurero, confeccionista, modista,
sastre’
Irpiri ‘director,
autoridad principal’
Jach’u/palla
palla ‘policia’
Jamuqiri ‘fotógrafo’
K’ullu
khithuri ‘carpintero’
Mañasu/
aycha aljiri ‘carnicero’
Nuwasiri
‘boxeador’
Ñak’ut
khuchuri ‘peluquero’
Palla
palla ‘militar’
Pankanak
uñjiri ‘bibliotecario’
Phayiri ‘cocinero,
chef’
Q’ipiri ‘cargador’
Qilqiri
‘escritor’
Qulliri ‘médico
naturista’
Samichiri ‘pintor’
Sawuri ‘tejedora’
T’axsuri ‘lavandera’
Tant’a
luriri
‘panadero’
Thuqhuri
‘bailarín’
Utachiri ‘constructor,
albañil’
Uywachiri ‘ganadero’
Wawa uñjiri ‘niñera’
Yänak
askichiri ‘técnico electrónico ’
Yapuchiri
‘agricultor’
Yatichiri ‘profesor’
Yatiqiri ‘estudiante’
Yatxatiri
‘investigador’
SAMINAKA (COLORES)
Saminaka (Colores)
JOSE LUIS LIMA MAMANI. AYMARA ARU 1.(2018)
Aymar markanx
saminakax kunayman uñtaninakaw utji.
Ch’uqi saminaka (Colores
naturales)
SAMINAKA
|
JAQUKIPA
|
Alqa
Chuchi
Ch’ikhu
Ch’ijlli /churiJanq’u
Ch’añu
Ch’ixi
Chära/Ch’iyara
Ch’iyar paqu
Ch’iyar ch’umphi
Ch’iyar qhilla
Ch’iyar uqi
Ch’umphi
Janq’u
Janq’u ch’umphi
Janq’u k’aja
Janq’u qhilla
Janq’u uqi
K’usi
Millu
Paqu
Qhilla
Q’illu ch’umphi
Q’illu paqu
Suyu
Tunti
Tunti qhilla
Uqi
Wari
Wila ch’umphi
Wila paqu
|
‘bicolor’
‘negro opaco’
‘alazano’
‘blanco oscuro’
‘mixto’
‘gris manchado’
‘negro’
‘castaño oscuro’
‘café oscuro’
‘cenizo oscuro’
‘gris oscuro’
‘café, castaño’
‘blanco’
‘café claro’
‘blanquecino’
‘cenizo claro’
‘plomo claro’
‘negro claro’
‘café amarillento’
‘beige’
‘cenizo’
‘café amarillento’
‘beis amarillento’
‘afranjado’
‘decolorido’
‘ceniza claro’
‘plomo,gris’
‘color vicuña’
‘castaño rojizo’
‘beis rojizo’
|
Samichat saminaka (Colores artificiales).
Samichat saminakax kunayman q’uyu q’uyurakiw
utjartaki. Aka saminakax kunayman tiñiñ
qullanakmpiw samichataraki
Saminaka
|
Jaqukipa
|
Anti
Ayrampu
Chupika
Ch’uxña
Arumi/sisira
Larama
Misik’u
Kulli
Mururiya
Q’illu
Wila
|
‘rosado’
‘guindo’
‘carmesí’
‘verde’
‘naranjado’
‘azul’
‘amarillo nítido’
‘morado’
‘lila/violeta’
‘amarillo’
‘rojo’
|
Churi
Ch’iyar larama
Ch’iyar ch’uxña
Ch’iyar ayrampu
Ch’iyar wila
Ch’uxña q’illu
Janq’u larama
Janq’u ch’uxña
Janq’u q’illu
Janq’u anti
Janq’u wila
Laqhu ch’uxña
Arum q’illu
Qhana larama/tunti larama
Janq’u ayrampu
sajuna
Tunti q’illu
Tunti ch’uxña
Tunti wila/wila tunti
Wila q’illu
Wila ayrampu
Wila anti
|
‘amarillo opaco’
‘azul oscuro’
‘verde oscuro’
‘guindo oscuro’
‘rojo oscuro’
‘verde caña’
‘celeste’
‘verde claro’
‘amarillo blanquecino’
‘rosado blanquecino’
‘rojo blanquecino’
‘verde hoja’
‘naranja amarillento’
‘azul claro’
‘magenta’
‘azul celeste’
‘amarillo opaco’
‘verde opaco’
‘rojo opaco’
‘rojo anaranjado’
‘fucsia’
‘rosado oscuro’
|
laram q’uyu
Churi q’uyu/q’illu q’uyu
Ch’uxña q’uyu
Ayramp q’uyu
Arum q’uyu/sisir q’uyu
Q’uyu
Anti q’uyu
Suk’u
|
‘matiz de azul’
‘matiz de amarillo’
‘matiz de verde’
‘matiz de guindo’
‘matiz de naranja’
‘matiz’
‘matiz de rosado’
‘multicolor’
|
Suscribirse a:
Entradas (Atom)