JIWATANAKAN AJAYUPA (EL ESPIRITU DE LOS MUERTOS)

JIWATANAKAN    AJAYUPA

Jose Luis Lima Mamani (Lingüística-UPEA) 2014.

JIWATANAKAR AXSARTATI

Jiwatanakax janiw kamachkistaspasa  inas ukham sischisma. Ukampis waranq waranqan jaqinakaw wal axsarayasipxi. Jiwatanakax  ajayunakaruw tukupxi ukat kutt’anipxaspaw  sasaw  waljachiqanakan amuyupxi.

Amuyt’añataki,  markachirinakax akham amuyupxi: mayni jiwxi ukjax  ajayupax jakaskiw ukat kutt’anisaw  wilamasinakaparus arknaqaspa  jan ukax jiwayaspa sapxiwa. Uk yatisax walja jaqinakaw  ajayunakan jan phiñasiñapatakix  yupaychapxi, waxt’anaks,  misanaks lurapxi, ukatakixa yänakaps alxantapxi, jan ukax sum lurañatakix qullqi manunis uñjasipxaraki.

Maysatuqitx mayninakax  layqasiñanak tuqiw  uka ajayunakampix parlañ yant’apxi. Yaqhip jaqinakax  sutjaskañ luräwinak tuqiw parlapxiraki,  ukat ajayunakaw uk luri sapxarakiwa. Qullan panka(biblia) yatxatirinakax  janiw jiwatanakax  kuns kamachkaspati sapxiwa. Ukampirus  jan wali  ñanqhanakaw  jiwatan ajayupar tukisin aka uraqpachar uñstanipxi sapxiwa.

 

JIWATANAKAN      AJAYUPAT    JAN    UKAX  SAXRANAKACHA

Aka jiskt’äwir qhanañchañataqix qullan pankatuqiw(biblia) mä juk’  arst’añax wakisi,  yatxatirinakax    nayrapachanakax Jesusax  walja  ñañqha ajayunakampiw jikthaptäna sapxiwa.  Uka saxranakax jesusarux uñt’apxänwa sapxiwa. Jupanakax khithinakänsa ukx  Jesusax  yatirakïnwa;  jiwatanakan ajayupaw sasax janiw siskänti sapxiwa,  jan ukax ñanqha  ajayunakaw  sänwa sapxiwa. Alaxpachankir jan wali anjilanakaw jiwatan ajayupar uñtata jaqinakan uñjkaña uñstapxi  sänwa.

Ukhamax jiawatanakax jan walt’ayistaspati. Uksatuqitx qullan panka yatxatirinakax  janiw  jiwatanakax  kuns lurkaspati sapxiwa.  Kunapachatï maynix jiwxi ukax janchipas tukusxiwa  ukat laq’aruw tuxaraki sapxiwa. Ukax qullan qillqatanakanw sum qhanñcht’aski (Génesis 2:17) tuqinx “Laqätawa, laq’arurakiw tukxäta” siwa. Ukhamax jakäwipax ukaruw aka uraqin tukusiwayxi sapxarakiwa.

 

JIWATANAKAR  YANAPT’SNATI

Taqichaqanw jiwatanakan utjäwipx yatiñx munapxi,  jakaskpachati , kutt’anipxaspati, ukat juk’amp jiskt’äwinakw  aka uraqin  jakirinakax  wal yäqapxi. Inas jumax    munat wilamasiman jiwatapat ch’usawst’aysta, jan ukax  jachsta. Inas jumax   jakaskapxpachati, t’aqhisipxpachati, jan ukax  sumakankañanch samart’xapxpacha  sasin jiskt’asta. Maysatuqitx kunch jupar yanapt’añatak lurirista sasin lup’iraksta. Walja markachirinakax  jiwatanakarux yanapt’snaw  sasaw  kunayman luräwinak lurapxi.

 Aymar markanx  jiwatanakäx kutt’anipxaspaw sapxiwa.  Ukatakix isinakaps, yänakaps yaqha jakäwipan  sarañatakiw munapxi sasaw jupamp khuskha uraqir allintapxi. Ukampirus  jilt’ir isinakaps yänakaps  t’axsurasin, thalarasin phichhantapxi. Janitix uk lurksna ukax  ajayuw  t’aqhisispa  jan ukax  kutt’anispa sapxiwa. Ukatakix uka luräwinakx janiw khithi wilamasipas  lurkaspati kunatix jan walïriw sasaw uka säwinakx thakinchayapxi.

Khaysa India markanxa akhamrak jiwatanakatx amuyupxi.  Jiwatan jañchip  phichhantat  qhillapaw  uma jawirar warantasin  suma samart’añapatakix luraña sapxiwa. Khaysa Asia markansti  kunayman yänakar uñtatw lurapxi  sañäni: awtunaka, utanaka, isinaka ukat juk’ampinak  qillqañ laphit  lurt’asinw phichhantapxi. Uka yänakx  yaqha jakäwipanw apnaqapxani sapxiwa. África markansti   jaru umanakampiw(bebidas alcohólicas)  amay imañanw(cementerio) wal ch’allapxi. Ukax   jiwatar  suma thakhïm irpt’añatakiw sapxiwa.

Chiqsipanxa taqiniw jiwatan jan t’aqhisiñapatak  kunayman luräw tuqi  yanapt’añ munsna. Ukampirus uka jaysäwinakax  kunayman saräw saräwiniw taqi chiqan, aka uraqpachan sasaw yatxatirinakax sapxi.

Qullan panka(Biblia) yatxatirinakax sapxiwa. Jaqin juchapan payläwipax jiwaw sapxiwa, ukampirus jupatix  jan juchanakap p’amp’achasis jiwani ukax janiw tatitun katuqatäkaniti sapxiwa. Maysatuqitx  suma  luráw lririnakas,  tatitur jaysirinakas, juchanakapax p’amp’achatäniw sapxarakiwa.

Maysatuqitx qhanañcht’askapxakiwa, Jiwatanakax janiw kuns t’aqhiskapxaspati, janirakiw kun  lurañs atipkapxaspati.  Jupanakax wiñayas ikipkaspa ukhamaw  jan kuns taqhisipkaspati sapxiwa.

Aka  qhanañchäw tukuyañatakix sisnawa. Jiwatanakan utjäwipax  kunayman saräw saräwiniwa. Taqichiqanakanw kunayman jaysäwinakaparjam   luräwinakx lurapxi. Jichhax  jiwatanakat amtasiñax wakisispati, jan ukax  aka jakäwir kutt’anipxaspati,  aka jiskt’äwinakax  kunayman qullan jaysäwinakanw(Religión) qhanancht’araki.  Ukampirus  jumaw amuyt’xarakïta , aka jisk’a qillqäw tuqi amuyt’asina.