LINGÜISTICA

Gif Animados Gif Animados Gif Animados Gif Animados Gif Animados Gif Animados Gif Animados Gif Animados Gif Animados Gif Animados Gif Animados

viernes, 4 de mayo de 2018

KUSTIPA (Medicina y supersticiones andinas)


KUSTIPA
Por: Jose Luis Lima Mamani(2017)
“aymar saräwinakasxat maynit maynikam yatiykipt’asipxañanakasataki”


CH’UMST’A (RESUMEN)
La Kustipa es una enfermedad  generada a partir de la tos adquirida de un individuo. Generalmente cuando una persona está con tos y paralelamente ingiere gaseosas o frutas  sobrecalentadas adquiere  el empeoramiento de la tos conocida por los aymaras como kustipayasiña .  Esta enfermedad se contrarresta  con los mismos elementos que generó la tos. En este caso se hace hervir la gaseosa y quemar la fruta dependiendo el elemento causante.

Kustipax  ch’uxu  usu   juk’ampt’ayasïwiwa.  Aka usux  junt’utatat muxsa achunak manq’atatw ch’uxu usurux  kutxatiri. Gaeosas muxsa umanakax juk’amp jan walt’ayiriwa, kunatix juk’ampiw  ch’uxu usu sartayiri; tisik usukaspas ukhamw sartayiri.
Jan ch’uxu usu kustipayasiñatakix janiw gasesosa umanakas junt’utatat muxsa achunakas manq’añati.
Kustipayasit jaqinakar qullañax jasakiwa. Maynitix gaseosa umanak  umas kustipayasch ukax pachpa umakirakiw  wallaqtayas umantaña, junt’utatat muxsa achunakampiti kustipayaschi ukax  pachpa achukirakiw  ninar nakt’ayas manq’antaña. Ukhamakw kustipayatax qullasiña.
Aymar jaqinakax janiw   jilpach  medicamentos farmacéuticos uñt’apkiti  jan ukasti pachpa uraqinkir quqanakampikiw qullasipxiri. Aka usu qullañatakix  pacha yatinakampikiw qullasipxaraksna.

ARU QHANAÑCHA

Tisik Usu.s. /Tuberculosis/, enfermedad producida por bacterias.
Achu. s. /fruto/, producto de una planta que surge a partir de la flor.
Pacha yatinaka. s. conocimientos de la naturaleza.
UÑAKIPÄWI
1.      Aymara Markachirinakax  Kunatx  Luqtx Lurapxapinirïpacha.

Kunarux luqtax lurañäpacha.

No hay comentarios:

Publicar un comentario